QUEST 2 - Individueel (versie 3)

1. MEETMACHINE
Maandagochtend half negen. Saartje logt in op haar laptop. Ze heeft net ontbeten en zit aan haar bureau. De dag begint zoals altijd met een groepsgesprek via Skype. Leerkracht Emily legt tijdens dit gesprek uit wat het dagprogramma gaat zijn voor de kinderen in haar klas. In het digitale systeem zijn diverse instructiefilmpjes terug te vinden. Saartje bekijkt deze zelfstandig en verwerkt vervolgens de lesstof digitaal. Het systeem kan haar direct van feedback voorzien. De resultaten van het gemaakte werk worden gebruikt om de lesinhoud van de volgende onderwijsperiode vorm te geven. Het lesaanbod staat vast, maar differentiatie op niveau en tempo kan hierin worden aangebracht. Wanneer dit niet voldoende is, worden ontwikkelgesprekken met de leerkracht ingezet om achterstanden te beperken of voorkomen. 

KENMERKEN

-       Vast onderwijsaanbod

-       Opbrengstgericht werken

-       Digitale leerkrachten / instructiefilmpjes

-       Vanuit thuis te volgen

-       Tijd staat vast

-       Skype groepen

-       Online verwerking

-       Directe digitale feedback

Welkom in schooljaar 2030. De afgelopen jaren heeft de technologisering en de opkomst van ICT flink doorgezet. Dit heeft de arbeidsmarkt dusdanig doen veranderen, waardoor de vraag naar 21^e eeuwse vaardigheden exponentieel is toegenomen (Onderwijsraad, 2014). Overheid en onderwijsinstanties hebben om die reden de handen ineen geslagen om op een gestructureerde manier deze trend in onderwijsland vorm te geven. Dit heeft geresulteerd in het online onderwijsscenario ‘Meetmachine’. Binnen dit scenario wordt opbrengst gericht werken beschouwd als het middel bij uitstek om hogere leeropbrengsten te realiseren (Blok & Roeleveld, 2015). Ledoux, Blok & Boogaard (2009) gebruiken in plaats van de term opbrengstgericht werken, de definitie meetgestuurd onderwijs. Dit houdt in dat tijdens de dagelijkse lespraktijk nieuwe media en technologie wordt ingezet om de vorderingen van leerlingen te bepalen en de uitkomsten daarvan te gebruiken bij het inrichten van volgende onderwijsactiviteiten. Het traditionele schoolgebouw heeft hierdoor plaatsgemaakt voor een volledig digitale leeromgeving.’

2. CLOUDCRUISING

Maandagochtend half acht. Saartje is al wakker. Ze heeft haar boterhammen gesmeerd en start haar laptop op. Terwijl ze haar boterhammen opeet, logt ze in op haar computer en start ze een Skype gesprek met haar lesstofcoach. Gisteren had ze moeite  met de breuken, daarom wil ze een extra instructiemoment inplannen, zodat ze zich in dit leerdoel kan verbeteren. Wanneer dit gelukt is gaat ze aan de slag met de overige lesstof. Wanneer Saartje aan de leerdoelen werkt waarin ze zich verder wil ontwikkelen, meet de software zorgvuldig haar resultaten. Het niveau van de aangeboden opgaven wordt hier continu op aangepast. Saartje bepaalt zelf wanneer en hoe lang ze pauze neemt, door zelf uit te loggen. Haar leerresultaten worden gevolgd door haar leerlingbegeleider Emily. Emily neemt via Skype contact met haar op wanneer er bijzonderheden zijn. Dit kan ook op het initiatief van Saartje plaatsvinden. Ook kan ze terecht bij een ICT’er of lesstofcoach indien ze vastloopt.

KENMERKEN

-       Online leeromgeving

-       Aanbod stemt zich af op het niveau van de leerling

-       Adaptieve software

-       Leerling bepaalt tijd

-       Leerling bepaalt uren en pauzes

-       Geen fysiek gebouw

-       Online leerlingbegeleiders / lesstofcoach / ICT’er

Welkom in schooljaar 2030. De afgelopen jaren heeft de technologisering en de opkomst van ICT flink doorgezet. Dit heeft de arbeidsmarkt dusdanig doen veranderen, waardoor de vraag naar 21^e eeuwse vaardigheden exponentieel is toegenomen (Onderwijsraad, 2014). Overheid en onderwijsinstanties hebben om die reden de handen ineen geslagen om op een gestructureerde manier deze trend in onderwijsland vorm te geven. Dit heeft geresulteerd in het online onderwijsscenario ‘Cloudcruising’. Het traditionele schoolgebouw heeft hierin plaatsgemaakt voor een digitale leeromgeving. Nieuwe media worden ingezet om individuele leerresultaten van leerlingen zo goed mogelijk te volgen en het lesstofaanbod hierop aan te passen.
De migrantenstroom naar Europa die van 2014 tot 2020 heeft plaatsgevonden, zorgt voor veel ongelijkheid binnen de samenleving (Theisens, 2014). Er is sprake van extreme diversiteit en grotere linguïstische en culturele verschillen binnen de klaslokalen. Ook vraagt de globaliserende maatschappij om onderwijs dat de creativiteit en nieuwsgierigheid van leerlingen prikkelt (Platform Onderwijs 2032, 2015). Kennisoverdracht blijft, maar meer in balans met persoonlijke ontwikkeling en voorbereiding op deelname aan de maatschappij. Nijhof (1981) onderkent dat interne differentiatie, via leeftijdsselectie, de variatie in leerrelevante kenmerken tussen leerlingen in groepen kan maximaliseren. Dit maakt dat het onderwijs individualistischer en meer flexibel wordt vormgegeven, tailormade! Gepersonaliseerd leren heeft betrekking op leersituaties die tegemoetkomen aan individuele verschillen tussen leerlingen en efficiënt zijn georganiseerd. Dankzij de mogelijkheden van nieuwe technologie zijn vormen van differentiatie en maatwerk mogelijk die zonder ICT niet uitvoerbaar zouden zijn. ICT maakt gepersonaliseerd leren in de praktijk makkelijker hanteerbaar en uitvoerbaar (Marquenie, Opsteen, Brummelhuis & Waals, 2014) (Reints & Wilkens, 2012).

3. LEERLOKET

Maandagochtend tien voor half negen. Saartje wordt door haar moeder afgezet bij school. Om kwart over drie is de school weer uit. Ze start de dag in de kring in haar eigen klas. Deze klas bestaat uit 25 leerlingen met dezelfde leeftijd als Saartje. Samen volgen ze het lesprogramma dat wordt aangeboden door juf Emily. Saartje werkt regelmatig zelfstandig, maar ook vaak samen met klasgenoten aan de opgegeven opdrachten. Er is veel aandacht voor normen en waarden en er ligt een sterke focus op burgerschapsonderwijs. In de lesstof wordt gedifferentieerd op drie niveaus: zon (instructieonafhankelijke leerlingen), maan (instructiegevoelige leerlingen) en ster (instructieafhankelijke leerlingen). Wanneer leerlingen buiten deze niveaugroepen lijken te vallen, is doubleren of een leerjaar overslaan een mogelijkheid. Wanneer ook dit geen uitkomst biedt, kan doorverwijzing plaatsvinden naar het speciaal basisonderwijs.

KENMERKEN

-       Kinderen volgen onderwijs in een schoolgebouw

-       Vaste lestijden

-       Vast onderwijsaanbod

-       Opbrengstgericht werken

-       Burgerschapsonderwijs

-       Coöperatieve werkvormen

-       Differentiatie op 3 niveaus binnen het klaslokaal

-       Leerjaargroepen

-       Doublure of leerjaar overslaan indien leerlingen niet voldoende hebben aan de aangebrachte differentiatie

-       Doorverwijzing naar speciaal onderwijs indien leerlingen te veel afwijken van de standaard

De basisschool voelt zich verantwoordelijk voor het bieden van een sociaal anker aan de leerlingen. De migrantenstroom naar Europa die van 2014 tot 2020 heeft plaatsgevonden, zorgt voor veel ongelijkheid binnen de samenleving (Theisens, 2014). Er is sprake van extreme diversiteit en grotere linguïstische en culturele verschillen binnen de klaslokalen. Kennis en vaardigheden voor wereldburgerschap worden hierdoor van groter belang. Er is veel aandacht voor het aanleren van sociale- en culturele vaardigheden, mede omdat de dynamische arbeidsmarkt hier om vraagt (Onderwijsraad, 2014). Het fysieke en intensieve contact met leerkracht en medeleerlingen biedt kansen om individualisering binnen de huidige maatschappij te voorkomen. Binnen dit scenario wordt er vanuit gegaan dat het werken in een offline-leeromgeving bijdraagt aan deze socialisering. Wel wordt tevens geworsteld met de maatschappelijke grenzen van het offline onderwijs. Menselijk contact staat centraal, maar de inzet van digitale leermiddelen kan binnen dit scenario niet worden uitgesloten, om tegelijkertijd mee te gaan in de groeiende technologisering en de vraag naar studenten die digitaal vaardig en mediawijs zijn (Platform Onderwijs 2032, 2015).

Opbrengstgericht werken wordt beschouwd als het middel bij uitstek om hogere leeropbrengsten te realiseren (Blok & Roeleveld, 2015). Ledoux, Blok & Boogaard (2009) gebruiken in plaats van de term opbrengstgericht werken, de definitie meetgestuurd onderwijs. Met deze opvatting wordt er aansluiting gezocht bij het beleidsprogramma van het Ministerie, waarin een zwaar accent ligt op regelmatige evaluatie en op de benutting van evaluatiegegevens voor volgende activiteiten. Het is een specificatie die ook aansluit bij opvattingen van de Inspectie, die opbrengstgericht werken met name invult met toets- en evaluatieprocedures (Blok, Ledoux & Rouleveld, 2015).

4. SCAFFOLDSCHOOL

Maandagochtend tien voor half negen. Saartje wordt door haar moeder afgezet bij school. Om vijf uur zal ze op dezelfde plek weer worden opgehaald. Wanneer de bel gaat, verzamelen de kinderen van Saartje’s leergroep zich in één van de spreekkamers in school. Haar leergroep bestaat uit een klein aantal kinderen, van verschillende leeftijden maar met ongeveer vergelijkbare capaciteiten. Iedere leerling start met het opstellen van een individuele dagplanning. Waar ga je aan werken? Hoe deel je je tijd in? Wanneer ga je ontspannen? Op welke tijdstippen heb je de leerkracht nodig voor instructie of feedback? Saartje heeft veel zeggenschap over deze indeling en richt deze in naar haar eigen behoeften. De leerkracht kijkt over haar schouder mee, biedt hulp wanneer nodig en houdt het overzicht. De focus ligt op de individuele ontwikkeling van de leerling, maar om de gestelde doelen te bereiken, mag Saartje de samenwerking met klasgenoten aangaan.
De school biedt meer dan alleen onderwijs. Tussendoor is er ruimte voor sport en spel of vrijetijdsactiviteiten. Ook afspraken met een logopediste, GGD of dyslexietrainer, kunnen binnen hetzelfde gebouw plaatsvinden. Het gebouw heeft multifunctionele en flexibel in te richten ruimten. Speciaal basisonderwijs bestaat niet binnen dit scenario. Er is sprake van inclusief onderwijs in de meest brede zin van het woord. Het aanbod van de school past zich aan aan de behoeften van de leerlingpopulatie.

KENMERKEN

-       Kinderen volgen onderwijs in een schoolgebouw

-       Aanbod is sterk afgestemd op de individuele leerbehoeften van leerlingen

-       Leerlingen werken aan zelf gekozen leerdoelen, eventueel in overleg met de groepsleerkracht  

-       Eigenaarschap en autonomie

-       Leerling heeft in hoge mate zeggenschap over het lesstofaanbod

-       Leerling plant zelf instructie-, verwerkings- en ontspanningsmomenten in

-       Aanbod van zowel onderwijs, sport en spel

-       Kleine leergroepen

-       Focus op persoonlijke ontwikkeling

-       Focus op samenwerking

-       SBO bestaat niet, inclusief onderwijs

De basisschool voelt zich verantwoordelijk voor het bieden van een sociaal anker aan de leerlingen. De migrantenstroom naar Europa die van 2014 tot 2020 heeft plaatsgevonden, zorgt voor veel ongelijkheid binnen de samenleving (Theisens, 2014). Er is sprake van extreme diversiteit en grotere linguïstische en culturele verschillen binnen de klaslokalen. Kennis en vaardigheden voor wereldburgerschap worden hierdoor van groter belang. Er is veel aandacht voor het aanleren van sociale- en culturele vaardigheden, mede omdat de dynamische arbeidsmarkt hier om vraagt (Onderwijsraad, 2014). Het fysieke en intensieve contact met leerkracht en medeleerlingen biedt kansen om individualisering binnen de huidige maatschappij te voorkomen. Deze school verzorgd inclusief en passend onderwijs in de breedste zin van het woord (Platform Onderwijs 2032, 2014). De maatschappelijke opdracht van deze school is om leerlingen samen naar school te laten gaan, zodat ook het samen werken en samen leven later wordt vergemakkelijkt. Professioneel omgaan met verschillen en het werken met ontwikkelingsperspectieven staat hierbij centraal. Binnen dit scenario wordt er vanuit gegaan dat het werken in een offline-leeromgeving bijdraagt aan deze socialisering. Wel wordt tevens geworsteld met de maatschappelijke grenzen van dit offline onderwijs. Menselijk contact staat centraal, maar de inzet van digitale leermiddelen kan binnen dit scenario niet volledig worden uitgesloten, om tegelijkertijd mee te blijven gaan in de groeiende technologisering en de vraag naar studenten die digitaal vaardig en mediawijs zijn (Platform Onderwijs 2032, 2015).De globaliserende maatschappij vraagt ook om onderwijs dat de creativiteit en nieuwsgierigheid van leerlingen prikkelt (Platform Onderwijs 2032, 2015). Kennisoverdracht blijft, maar meer in balans met persoonlijke ontwikkeling en voorbereiding op deelname aan de maatschappij. Nijhof (1981) onderkent dat interne differentiatie, via leeftijdsselectie, de variatie in leerrelevante kenmerken tussen leerlingen in groepen kan maximaliseren. Dit maakt dat het onderwijs binnen de Scaffoldschool individualistischer en meer flexibel wordt vormgegeven, tailormade! Gepersonaliseerd leren heeft betrekking op leersituaties die tegemoetkomen aan individuele verschillen tussen leerlingen en efficiënt zijn georganiseerd. Dankzij de mogelijkheden van nieuwe technologie zijn vormen van differentiatie en maatwerk mogelijk die zonder ICT niet uitvoerbaar zouden zijn. ICT maakt gepersonaliseerd leren in de praktijk makkelijker hanteerbaar en uitvoerbaar (Marquenie, Opsteen, Brummelhuis & Waals, 2014) (Reints & Wilkens, 2012). Ook het ontwikkelen en realiseren van tailormade onderwijs verloopt binnen realiseerbare kaders. De overstap van de traditionele diplomatisering richting individuele ontwikkelportfolio’s is enorm. De overheid krijgt hiermee een voorname taak toebedeeld, gezien accreditatie noodzakelijk wordt om de kwaliteit van het onderwijs te kunnen blijven waarborgen.

BRONNEN

Blok, H., Ledoux, G., & Roeleveld, J. (2015). Opbrengstgericht werken in het primair onderwijs: een effectieve weg naar onderwijsverbetering? Pedagogische Studiën, 92, 167-178.

Deunk, M.I., Maslowski, R., Kuijk, M.F. van, & Doolaard, S. (2015). Scholen in verandering. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen, GION.

Faber, M., Geel, M. van., Visscher, A. (2013). Digitale leerlingvolgsystemen als basis voor opbrengstgericht werken in het Primair Onderwijs. Enschede: Universiteit Twente.

Janssens, F. J. (2008). Kijk op toetsen. Universiteit Twente.

Kohnstamm, P. (1963). Persoonlijkheid in wording (4de druk). Haarlem: Tjeenk Willink.

Marquenie, E., Opsteen, J. Brummelhuis, A. ten, Waals, J. van der (2014) Elk talent een kans. Verkenning van gepersonaliseerd leren met ICT. (onderzoeksnotitie ten behoeve van project Leerling 2020) In opdracht van Schoolinfo voor de VO-raad.

Mooij, T. (1991) Schoolproblemen van hoogbegaafde kinderen. Richtlijnen voor passend onderwijs. Muiderberg: Coutinho.

Mooij, T. (2016). Onderwijsdifferentiatie en leerlingproblemen in Nederland, 1916-2015: Review van probleemanalyses, onderzoeken en effecten van beleidsmaatregelen. Mens en Maatschappij, 91(3), 235-269.

Nijhof, W.J. (1981). Interne differentiatie als een innovatie. ’s-Gravenhage: Staatsuitgeverij.

Onderwijsraad (2014). Een eigentijds curriculum. Den Haag: Onderwijsraad

Platform Onderwijs 2032 (2015). Hoofdlijn advies: een voorstel. Gevonden op 7 oktober 2015 op http://onsonderwijs2032.nl/wp-content/uploads/2015/09/Hoofdlijn-advies-Een-voorstelOnderwijs2032.pdf

Reints, A. & Wilkens, H. (2012). Wat bepaalt de kwaliteit van digitaal leermateriaal. 4W, 1(1), 28.

Theisens, H. (2014). De toekomstbestendigheid van het Nederlandse Onderwijssysteem. Een startdossier: zes belangrijke trends, vijf risico’s en vier conclusies. Den Haag: Haagse Hogeschool.