Quest 1

Trends en drijvende krachten voor het Primair Onderwijs

A) Maatschappelijke trends

Nieuwe media

De razendsnelle ontwikkeling van ICT maakt dat informatie voortdurend beschikbaar is, er online communities zijn en er veel tools en kennis kan worden gedeeld. Dit vraagt van het primair onderwijs om met ICT te kunnen omgaan en deze toe te passen.

Technologische ontwikkelingen

Het ontwikkelen van kennis vindt plaats in een kennissamenleving waarbij de nadruk ligt op innovatieve oplossingen die tot stand komen door nieuwe technologieën. Het primair onderwijs kan dit realiseren door interdisciplinair samen te werken, gebruik te maken van elkaars talenten, creatief te zijn en out of the box te denken.

Globalisering

Het draait hier om de samenwerking met de hele wereld en het samen verantwoordelijk zijn voor problemen. Dit vraagt van het primair onderwijs om te werken aan maatschappelijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid en aandacht te besteden aan de omgang met andere culturen.

Duurzaamheid

Er moet een duurzame levensstijl worden ontwikkelt om overmatig energiegebruik, milieuvervuiling, ontbossing, overconsumptie en afval tegen te gaan. Dit vraagt van een schoolorganisatie in het primair onderwijs om zo veel mogelijk duurzaam te functioneren en te opereren en vanuit dit handelen kennis over te dragen over duurzame oplossingen.

Maatschappelijke onrust

De maatschappij krijgt steeds meer te maken met diverse vormen van onrust, zoals terrorismedreiging, financiële crisis, vluchtelingen, immigratie, ontkerkelijking en vervaging van normen en waarden. Dit vraagt van het primair onderwijs om voldoende aandacht te besteden aan de morele ontwikkeling en opvoeding van kinderen. Afstemming met ouders en omgeving is van essentieel belang.

Demografische ontwikkelingen

Er worden minder kinderen geboren in Westerse landen, de gemiddelde leeftijd stijgt, er wordt langer gestudeerd, er zijn vele vormen van een slechte leefstijl (waaronder verslaving en overgewicht) en de groep werkenden wordt kleiner en niet-werkenden groter. Het primair onderwijs kan een bijdrage leveren door verslaving, gezondheid en bewegen meer onder de aandacht te brengen.

B) Onderwijs trends

Partnerschap in het onderwijs

Het onderwijs gaat steeds meer samenwerken met mogelijke partners. Ouders, bedrijven en instellingen, buurt en wijk, maatschappelijke instanties, zoals: zorg, politie, bibliotheek, theater, etc.

Burgerschapsonderwijs

Door individualisering in de maatschappij is er behoefte aan sociaal anker. Denkend aan normen en waarden, burgerschapsvaardigheden en de opkomst van de brede school.

Beta-techniek

Er is een grote behoefte aan technisch geschoolde mensen. Binnen het onderwijs moet de Beta-techniek aantrekkelijk worden gemaakt. Leerlingen moeten meer vanuit een maatschappelijk probleem gaan onderzoeken en ontwerpen.

21^st century skills en ICT

De 21st century skills dienen geïntegreerd te worden in het reguliere curriculum. Hieronder vallen met name de operationalisatie van de skills, het volgen en bevorderen van ontwikkeling van leerlingen, de inzet van social media en ICT in onderwijs en de aandacht voor ICT-vaardigheden.

Inclusief onderwijs

Passend onderwijs voor alle leerlingen is het beleid van de overheid. Scholen moeten zich richten op het omgaan met verschillen (differentiatie), het uitgaan van behoeftes van leerlingen, de referentieniveaus en het werken vanuit ontwikkelingsperspectief.

Excellentie

Er is steeds meer vraag naar aangepast onderwijs aan meer-/hoogbegaafden. Scholen dienen zorg te dragen voor signalering van onderpresteren en daarbij tegemoet te komen aan extra uitdaging/verrijken/versnellen, binnen/buiten de klas.

C) In de praktijk

Mijn organisatie bevat al enkele kenmerken die onder de huidige trends vallen. Tevens vinden diverse innovatieve processen plaats die passen bij de genoemde trends. Deze kunnen worden onderverdeeld in het volgende schema:

Innovatie/Kenmerk:	Behorende bij trend:
Het schoolbreed inzetten van de applicatie ‘klasbord’ en de vernieuwde website.	Partnerschap in het onderwijs, nieuwe media
Het opzetten van een leerlijn programmeren (scratch, bomberbot, lego league).	Beta-techniek, 21st century skills en ICT, excellentie
Het opzetten van een knutsel-/handvaardigheidsruimte met alleen maar duurzaam materiaal (fantasiefabriek).	Duurzaamheid, technologische ontwikkelingen
Het gebruikmaken van tablets (via snappet) voor de vakgebieden rekenen, spelling en technisch lezen.	Nieuwe media, inclusief onderwijs
Het voeren van ouder-/kindgesprekken in plaats van de gangbare 10-minuten/rapportgesprekken.	Partnerschap in het onderwijs, inclusief onderwijs, maatschappelijke onrust
Het vernieuwde aanbod van het vak wereldoriëntatie a.d.h.v. Ondernemend Onderwijs.	Beta-techniek, 21st century skills en ICT, technologische ontwikkelingen
Het toewerken naar het creëren van een online portfolio (seesaw).	Partnerschap in het onderwijs, inclusief onderwijs, technologische ontwikkelingen
Het toepassen van diverse apps en software binnen het lesaanbod (classdojo, kahoot, plickers, zapption).	Nieuwe media, technologische ontwikkelingen
De focus op talentontwikkeling en passend aanbod.	Partnerschap in het onderwijs, inclusief onderwijs, excellentie
De ontwikkeling van basisschool de Haren naar Kindcentrum de Haren binnen de Brede Bossche School Haren, Donk en Reit.	Burgerschapsonderwijs
De samenwerking met de verschillende partners in de Brede school.	Globalisering, maatschappelijke onrust, demografische ontwikkelingen, partnerschap in het onderwijs, burgerschapsonderwijs
Het tot stand komen van ‘de leerlingenraad’ bestaande uit leerlingen van de groepen 6 t/m 8.	Technologische ontwikkelingen, globalisering, duurzaamheid, inclusief onderwijs
Het predicaat ‘gezonde school’ op het gebied van voeding en sport (tevens gezond schoolplein).	Duurzaamheid, demografische ontwikkelingen

Binnen mijn organisatie brengen deze kenmerken en ontwikkelingen heel wat teweeg. Dit betekent voor mijn collega’s dat zij:

§  Up-to-date moeten blijven (m.b.v. netwerk).

§  Samen/individueel leersituaties moeten ontwerpen.

§  Moeten kunnen omgaan met ICT en het toepassen van nieuwe ontwikkelingen.

§  Nieuwe mogelijkheden moeten benutten (aangezien de organisatie hier voldoende ruimte voor geeft).

§  Creatief en out of the box moeten denken.

§  Flexibel en samenwerkend moeten handelen.

§  Vanuit nieuwe doelen moeten werken.

§  Keuzes moeten maken en leren om prioriteiten te stellen, denkend aan LA3 de bewustwording van het borgen van een innovatie (Kotter, 1996).

§  Een leven lang leren (werkgerelateerd tot het pensioen).

D) Drijvende krachten

Achter de beschreven trends staat tussen haakjes de frequentie vanuit het vorige schema vermeld. De bijbehorende drijvende krachten staan per trend beschreven.

Trends:	Drijvende krachten:
Nieuwe media (3)	Cognitivisme çè Connectivisme
Technologische ontwikkelingen (5)	Offline çè Online
Globalisering (2)	Regionalisering çè Globalisering
Duurzaamheid (3)	Consumerende samenleving çè Duurzame samenleving
Maatschappelijke onrust (2)	Radicalisering çè Diversiteit hanteren
Demografische ontwikkelingen (2)	Slechte leefstijl çè Gezonde leefstijl
Partnerschap in het onderwijs (5)	Individualisering çè Socialisering
Burgerschaps-onderwijs (2)	Autonome organisatie çè Samenwerkende organisatie
Beta-techniek (2)	Reproduceren çè Onderzoeken en ontwerpen
21st century skills en ICT (2)	Curriculum van vroeger çè Curriculum van de toekomst
Inclusief onderwijs (5)	Leerkrachtgestuurd çè Leerlinggestuurd
Excellentie (2)	Belemmeren çè Verrijken

E) Scenariosjabloon

Binnen mijn organisatie komen de trends partnerschap in het onderwijs, technologische ontwikkelingen en inclusief onderwijs het meeste aan de orde. Dit blijkt o.a. uit de samenwerking met partners binnen de Brede School en diverse bedrijven en instellingen. De opgezette kindcentrumbrede leerlijn 'techniek is toekomst' (winnaar onderwijsprijs van Noord-Brabant 2015) combineert partnerschap met techniek en past technologische ontwikkelingen toe binnen het curriculum. In de beschreven visie van het Kindcentrum wordt een toekomstige ontwikkeling van passend onderwijs naar inclusief onderwijs genoemd. Deze krijgt momenteel vorm door steeds meer aandacht te hebben voor talentontwikkeling en het bieden van maatwerk. De trend partnerschap in het onderwijs ontwikkelt zich, maar is met name al een kenmerk van mijn organisatie. Innovatieve processen staan vooral in het teken van technologische ontwikkelingen en inclusief onderwijs. Hieronder de uitwerking van mijn scenariosjabloon:

 F) Literatuur

OESO (2012). Better skills, better jobs, better lives: A strategic approach to education and skills policies for The United Arab Emirates. Paris: OECD Publishing.

Wetering, M.W. van (2016) Kennisnet Trendrapport 2016-2017. Geraadpleegd op 22 januari 2017, van https://www.kennisnet.nl/publicaties/trendrapport/

Thijs, A., Fisser, P. & Hoeven, M. van der (2014). 21e eeuwse vaardigheden in het curriculum van het funderend onderwijs. Enschede: SLO

Voogt, J. & Pareja Roblin, N. (2010). 21st Century Skills Discussienota. Universiteit Twente in opdracht van Kennisnet.