De theorie toegepast

Hieronder een aangepaste en uitgewerkte Blogpost over de theorie achter het vinden van de scenario's. De originele post heb ik omwille van de leesbaarheid van de hele Blog gearchiveerd en is hier te vinden. 

---

Trend

Een trend wordt gevormd doordat er een opeenstapeling van waarneembare fenomenen is die een gezamenlijk kenmerk bezitten. Een trend is gebaseerd op het verleden en heeft wellicht voorspellende waarde voor de toekomst. Een trend wordt per definitie zichtbaar in een langere periode in de tijd, in tegenstelling tot een hype die juist kortdurend is. Een hype zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat vrouwen rokjes gaan dragen met daarop prints van stripfiguren: dit zal hooguit één seizoen duren. Een voorbeeld van een trend in de mode zou kunnen zijn dat rokken steeds korter worden: deze hypothetische trend zou over meerdere jaren zichtbaar worden. Onder een trend liggen drijvende krachten. Deze drijvende krachten kunnen twee polen hebben, waarbij de ene pool een voortzetting van de drijvende kracht is en de andere pool juist een tegenbeweging op de drijvende kracht is. Daar waar hypes en trends makkelijk uit elkaar te houden zijn, geldt dat niet voor hypes en drijvende krachten. De afgelopen jaren zijn er steeds meer mensen tablets gaan gebruiken. Dit zou een trend kunnen zijn. Maar…. Het zou ook kunnen dat de trend een toegenomen gebruik van ICT is en een steeds snellere adoptie van nieuwe middelen. Het toegenomen gebruik van tablets zou een drijvende kracht binnen deze trend kunnen zijn.

Trends in context

Trends kunnen voor een bepaalde context belangrijk zijn of juist onbelangrijk. Een andere dimensie is de mate van zekerheid over de trend: zet deze zeker door, of is dat nog niet zo goed te voorspellen? Met behulp van deze twee inschattingen kunnen trends in het een assenstelsel zoals in afbeelding 1 te zien is, worden gepositioneerd.

Afbeelding 1: assenstelsel om trends in te delen

De indeling van trends in dit assenstelsel kan gebruikt worden om de beste trends te vinden om scenario’s op te ontwikkelen voor de toekomst. Scenario’s ontwikkelen voor onbelangrijke trends, is niet erg efficiënt. Voor trends waarvan zeker is dat ze door gaan zetten en waarvan het belang evident is, hoeven ook geen scenario’s geschreven te worden: het is immers helder wat er gaat gebeuren. Het interessant gebied is het gebied waarin de belangrijke trends staan en waarbij het van de trends onzeker is welke beweging de drijvende krachten gaan maken. In afbeelding 2a is deze indeling gevisualiseerd.

Afbeelding 2a: trends indelen algemeen

Trend die in het onderwijs en in de maatschappij zichtbaar zijn en die in het college van Anje Ros over dit onderwerp genoemd zijn, staan hieronder.

Maatschappelijke trends:

• Explosieve groei internet/ICT
• Technologische ontwikkelingen
• Globalisering
• Duurzaamheid
• Maatschappelijke onrust
• Demografische ontwikkelingen

Onderwijstrends:

• Partnerschap in het onderwijs
• Burgerschapsonderwijs
• Bèta-techniek
• 21^st century skills, ICT
• Inclusief onderwijs
• Excellentie

In figuur 2b zijn deze trends geordend. Uitgangspunt is daarbij de relevantie voor mijn eigen sector (hbo-techniek) geweest.

Afbeelding 2b: trends ingedeeld  voor hbo-techniek 

Een korte toelichting

Burgerschapsonderwijs lijkt mij iets wat meer een prominente plek heeft in het basis- en voortgezet onderwijs. Technologische ontwikkelingen zijn er al jaren en ons onderwijs is er al op ingericht deze te volgen en in te bedden in het curriculum. Daarom staan deze twee aan de “onbelangrijke” kant van de as. De trends excellentie en inclusief onderwijs hebben beide als een van de onderliggende drijvende krachten “aandacht voor het individuele”. Een mogelijke tegenkracht hierbij is “standaardisatie van kennis en vaardigheden”. Voor de trend partnerschap in onderwijs vind ik de onderliggende drijvende krachten moeilijker te definiëren. Ik zie wel twee richtingen waarin de trend zich kan gaan bewegen: “werken is leren, leren is werken” waarbij er verregaande integratie van het onderwijs en het werkveld plaatsvindt (zoals het in de middeleeuwen gebruikelijke meester-gezel-model), versus “eerst een gecertificeerd diploma, dan aan het werk”, waarbij juist een scherpe knip is tussen het schoolse leren en het werkende leven.

Scenario’s ontwikkelen

Nu de interessantste trends gevonden zijn, kan begonnen worden met het ontwikkelen van de scenario’s. Ook hier is een assenstelsel weer een hulpmiddel om tot de diverse scenario’s te komen, zoals afgebeeld in afbeelding 3a. Op beide assen staat één van de twee gekozen trends. Aan de uiteinden van de assen staan drijvende krachten die onder de trend liggen. Op het ene uiteinde de drijvende kracht als deze door zou zetten (aangegeven met een +), op het andere uiteinde de tegenpool van deze drijvende kracht (aangegeven met een -).

Afbeelding 3a: drijvende krachten bij de gekozen trends

Voor ieder kwadrant in het nu ontstane assenstelsel kan een scenario voor de toekomst geschreven worden. Dit kan in lopende tekst, visueel of in een combinatie van beiden. Het concrete assenstelsel voor mijn sector is te zien in afbeelding 3b. Dit resulteert in de scenario’s A, B, C en D. Deze worden in een volgende blogpost uitgewerkt en dan hopelijk voorzien van veelzeggende namen J.

Afbeelding 3b: de verschillende scenario's

Eventueel kunnen een aantal parameters in ieder scenario worden opgenomen, om ze beter vergelijkbaar te maken. In afbeelding 4 is een voorbeeld te zien met verschillende parameters die in iedere scenariobeschrijving terug kunnen komen.

Afbeelding 4: parameters voor ieder scenario