een eerste oriëntatie op scenario's binnen het mbo en in Eindhoven

Het mbo anno nu:

De maatschappij verandert voortdurend en in een steeds hoger tempo, nieuwe kennis blijft groeien, met name op technologisch gebied.  De arbeidsmarkt van vandaag vraagt als gevolg hiervan om vakbekwame, competente en flexibele beroepsbeoefenaars die mee kunnen met deze snelle veranderingen. Deze ontwikkelingen hebben directe gevolgen voor het middelbaar beroepsonderwijs (mbo), waar studenten rechtstreeks worden opgeleid voor deze arbeidsmarkt. Het kwalificatiedossier vormt de basis van waaruit opgeleid en geëxamineerd wordt binnen het mbo, hierin staat beschreven welke kennis en vaardigheden een student moet hebben aan het einde van een opleiding. Om de aansluiting tussen het mbo en de arbeidsmarkt te verbeteren en de doorstroom naar het hoger beroepsonderwijs (hbo) te bevorderen, werd de kwalificatiestructuur met ingang van het schooljaar 2016-2017 herzien en vereenvoudigd (herziening mbo, 2015). Daarnaast werden de keuzedelen in het leven geroepen, een mbo-opleiding bestaat voortaan uit een kwalificatie en uit één of meerdere keuzedelen. Een keuzedeel verrijkt de kwalificatie en stelt een student in staat zijn vakmanschap te verbreden of te verdiepen. Naast deze voorbereiding op het beroep worden studenten tevens gekwalificeerd in burgerschap en loopbaanoriëntatie en begeleiding (Mbo-raad, 2015).

Hoogwaardig vakmanschap en het beschikken over vaardigheden welke een leven lang leren mogelijk maken is voor middelbaar opgeleiden van extra belang (Onderwijsraad, 2015). Het voltooien van slechts een initiële opleiding is immers onvoldoende om blijvend mee te kunnen op de arbeidsmarkt.

De Onderwijsraad (2015) geeft hiertoe drie aanbevelingen om nu mee aan de slag te gaan:

-      -  Versterk de regionale aanpak

Onderwijs, arbeidsmarkt en gemeente werken samen (triple helix) om versnippering in aanbod, organisatie en financiering te voorkomen

-     -   Stimuleer en ondersteun eigen verantwoordelijkheid

Studenten moeten gedurende de initiële opleiding bewust gemaakt worden van hun verantwoordelijkheid om een leven lang te blijven leren en hierin ondersteund en begeleid worden. Bijvoorbeeld door ‘een leven lang leren’  te positioneren in de onderwijskolom.

-       - Zorg voor een persoonlijk postinitieel scholingsbudget

Het instellen van een persoonlijk budget vergroot de toegankelijkheid, de kwaliteit en de efficiënte van scholing na de initiële opleiding

  

Het mbo in 2025 - Manifest voor de toekomst van het middelbaar beroepsonderwijs (MBO Raad, 2015)

Het manifest geeft aan dat studenten anno 2025 anders opgeleid zullen worden dan nu. Dit dankzij opnieuw de veranderende arbeidsmarkt, veranderingen in de samenleving en de vraag om andere beroepsvaardigheden welke voortkomen uit de digitalisering, robotisering en het wegvallen van de sociale zekerheid.

Het manifest onderscheidt twee hoofdlijnen om studenten zo goed mogelijk toe te rusten voor een loopbaan en voor persoonlijke ontwikkeling:

1.    Studenten worden voorbereid op het actief participeren op de dynamische arbeidsmarkt dankzij het leren van ‘een leven lang leren’ vaardigheden.

2.    Er dienen efficiënte doorlopende leerlijnen binnen de beroepskolom vmbo-mbo-hbo te zijn welke het voor de student mogelijk maakt om een eigen weg uit te stippelen richting hun toekomst.

Volgende trends worden beschreven:

• Druk op het middenniveau van de arbeidsmarkt.

• Flexibilisering van arbeid: minder vaste contracten, vaker baanwisselingen, steeds meer zzp’ers, steeds minder werknemers met vaste contracten.

• Het regisseren van je eigen leven lang leren als ‘must’ in plaats van ‘luxe’ of ‘beloning’ van de werkgever.

• Snelle technologische ontwikkelingen, zoals robotisering, met mogelijke gevolgen voor banen en werkgelegenheid in het middensegment (minder en andere arbeid).

• Afname van geroutineerde arbeid, toename van niet-geroutineerde arbeid.

• Kortere productiecycli en daardoor sneller verouderen van kennis en vaardigheden.

• Verhoging van eisen aan beroepsbeoefenaren op alle niveaus (upgrading), maar tegelijk ook verlaging van eisen aan sommige beroepen aan de onderkant van het loongebouw (downgrading).

• Landelijke en regionale kennis- en innovatieagenda’s, die zich in toenemende mate ook uitstrekken tot het middensegment van de arbeidsmarkt.

• Verdringing van lager opgeleiden door hoger opgeleiden.

• Vervaging van verschillen tussen branches, bedrijfstakken en sectoren, op allerlei terreinen:

verdwijnen van beroepen, komen van nieuwe beroepen.

• Vanuit het vmbo bestaat er een roep om maatwerk, versnelling en vloeiende overgangen naar het mbo zonder breuken en doublures.

• Leerlingen uit het speciaal onderwijs kloppen meer en meer aan bij het mbo.

• Vanuit het havo zien we een toename van al dan niet gestrande leerlingen die in het mbo instromen en daar wel succesvol zijn.

• Vanuit het hbo bestaat er een behoefte aan breed opgeleide mbo’ers die voldoende algemene vaardigheden in hun bagage meenemen, zodat ze zonder verdere intredetoetsen hun loopbaan in het hbo kunnen vervolgen.

Leren in Eindhoven 2030 (Roadmap voor de toekomst van educatie van Eindhoven, 2014)

Vorm & inhoud van onderwijs ~14 tot ~ 140 jaar 

(Welke kennisontwikkelingen in onderwijs en leren vinden de komende jaren plaats die bijdragen aan het realiseren van het toekomstscenario?)

• Thinking skills aanleren bij jongeren (kritisch denken/wel overwogen afwegingen maken, metacognitieve vaardigheden als leren leren, gebruik maken van communities en sociale netwerken ) 
• Bewuste keuze en inzet van onderwijsmethoden (docenten maken bewust onderscheid tussen (met name online) teaching en (met name in context/praktijk) learning, hebben een coachende rol bij reflecteren door student
• Persoonlijke leerpaden voor gemotiveerde lerenden (in interactie met de coach kunnen gemotiveerde lerenden eigen leerpaden kiezen en zich specialiseren tot een uniek profiel) 
• Formatieve i.p.v. normatieve toetsing van kennis & vaardigheden (focus op de ontwikkeling van de lerende door diagnosticerende docenten die vaststellen wat hij/zij weet & kan)
• Keuzevrijheid in vakken door certificerings- en afrekensysteem (flexibilisering van leerpaden en portfolio’s doordat lerenden vrij zijn in de keuze welke vakken ze waar volgen) 
• Toelatings- en voortgangstoetsen (mogelijk maken van een flexibeler pakket aan leerervaringen in een oneindig leerproces) 
• Individuele online portfolio als kwalificatieprofiel (combinatie van certificaten voor verworven competenties geeft een kwalificatie voor een bepaald beroep) 

Technologische mogelijkheden

(Welke ontwikkelingen in de technologie vinden de komende jaren plaats die bijdragen aan het realiseren van het toekomstscenario?)

Leermiddelen

• Online interactief lesmateriaal (niet tijd- en plaatsgebonden leren, met competitie- en serious gaming elementen) 
• Aangepaste opdrachten voor leerstijlen (complexiteit van opdracht, verschil in ‘denkers’ en ‘doeners’ op basis van technisch volgen HOE iemand leert) 
• Learning analytics & big data als basis voor persoonlijke advisering (grote hoeveelheden data die het gevolg zijn van monitoren van online leren maken het mogelijk om individueel te sturen) 
• Gepersonaliseerde leermiddelen (samengesteld op basis van persoonlijk profiel van kennis, vaardigheden en interesses) 
• Coaching op wereldburger niveau (learning analytics drijft het leren op competenties in de brede zin van goed burgerschap) 

Toets middelen

• Interactieve toetsvormen (combinatie summatieve en formatieve toetsing ter ondersteuning van leermiddelen en leerstijlen) 
• Directe feedback geïntegreerd in leerproces
• Toetsen met behulp van communities (gebruik van groep om onderling kennis te valideren, bv peer-reviews)
• Accreditatie met behulp van communities & big data (gebruik van big data en communities om aanbieders van leermogelijkheden te accrediteren en voor markt informatie) 

Infrastructuur

• Investeren in toegangspunten in de klas & mediawijsheid (naar > 1 computer per 2 lerenden, met goed systeembeheer en les in mediawijsheid) 
• Verzamelen van data voor recommender systems en learning analytics (open data gebruiken voor ontwikkeling van elektronische coach, leermiddelen en intelligente toetssystemen)
• Inrichten virtuele en fysieke ontmoetingsplekken voor community learning (mogelijk maken dat mensen van allerlei achtergronden en met diverse leerdoelen elkaar kunnen vinden)
• Planning & scheduling van leerervaringen op individueel niveau (dynamische roosters om leerervaringen van lerenden op het juiste moment in te plannen) 

Context & organisatie

(Welke stappen en ontwikkelingen zijn organisatorisch noodzakelijk voor het realiseren van de beoogde samenwerking in het toekomstscenario, zowel in de quadrupel helix als in internationale context, te realiseren?)

Rol docenten

• Focus op kwaliteit van en vertrouwen in docenten als lerende professionals (creëren van ruimte voor innovatie en continue verbetering van het primaire proces) 
• Samenwerking in multidisciplinaire docententeams (gezamenlijk inhoud & vorm bepalen op basis van competenties, coaching en behandeling van problematiek) 
• Coachingsplatform (opschaling van gepersonaliseerde leerpaden vraagt om grotere hoeveelheid en diversiteit in coaches) 
• Rolmodellen netwerk (netwerk met een diversiteit aan maatschappelijke rolmodellen die actief hun voorbeeldfunctie uitdragen) 

Samenwerking in ecosysteem

• Rolmodellen uit bedrijfsleven en organisaties inzetten in uitwisseling met onderwijs (diversiteit aan ‘mensen voor de klas’ en afwisseling van schools leren en werkplek of bedrijfscases als context) 
• Relevante regionale profielen definiëren met de triple helix (gebruik maken van de kracht van regio voor interessante leerpaden die aansluiten bij de toekomstige behoeften) 
• Vervlechting onderwijs en werken (uitstroommoment vervaagt: werken en leren vinden gezamenlijk plaats) 
• Aantrekkelijke leerpaden voor banen in de regio (leerpaden gericht op de ontwikkeling van talenten die toekomst hebben) 
• Aantrekkelijke leerpaden voor maatschappelijk thema’s in de regio (leerpaden gericht op de thema’s belangrijk voor de maatschappij)

Literatuur

https://www.dropbox.com/s/oyd2mt5bxchtsgf/manifest-het-mbo-in-2025-eindversie%20%281%29.pdf?dl=0

https://www.dropbox.com/s/62mfudngku7uhkj/visieenroadmaplerenineindhoven2030.pdf?dl=0

https://www.dropbox.com/s/xzppoouha4iefyf/Advies-Vakmanschap-voortdurend-in-beweging.pdf?dl=0